Τρία χρόνια αφού η COVID-19 κηρύχθηκε πανδημία, ο ιός εξαπλώνεται ακόμα και ο απολογισμός προσεγγίζει τα 7 εκατομμύρια νεκρούς παγκοσμίως. Παρ’ όλα αυτά, η κανονικότητα έχει επανέλθει για τους περισσότερους χάρη στο τείχος ανοσίας που οικοδομήθηκε τόσο από τις νοσήσεις όσο και από τους εμβολιασμούς.
Ο ιός δείχνει πως είναι εδώ για να μείνει και μαζί του η απειλή μιας πιο επικίνδυνης εκδοχής του.
«Νέες μεταλλάξεις που εμφανίζονται σε οποιοδήποτε μέρος μας απειλούν», σύμφωνα με τον ερευνητή Τόμας Φρίντριχ του Πανεπιστημίου του Μάντισον-Ουισκόνσιν. «Ίσως αυτό να βοηθήσει τον κόσμο να καταλάβει πόσο συνδεδεμένοι είμαστε».
Οι πηγές πληροφόρησης σταδιακά στερεύουν κι έτσι η παρακολούθηση της πανδημίας έχει καταστεί δυσκολότερη. Την Παρασκευή το Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς σταμάτησε τη λειτουργία του tracker του, η οποία είχε είχε ξεκινήσει σχεδόν αμέσως αφού ο ιός προέκυψε στην Κίνα και εξαπλώθηκε παγκοσμίως.
Το Σάββατο 11/3 συμπληρώθηκαν τρία χρόνια από τη στιγμή που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χαρακτήρισε το ξέσπασμα αυτό ως πανδημία. Το ημερολόγιο έγραφε 11 Μαρτίου 2020 και ο ΠΟΥ επισημαίνει πως δεν είναι ακόμα έτοιμος να κηρύξει το τέλος της.
Πού βρισκόμαστε όμως τώρα;
Ο ιός αντέχει
Καθημερινά περίπου 900 με 1000 άνθρωποι καταλήγουν από επιπλοκές της COVD-19 σε όλο τον κόσμο. Αυτό σημαίνει πως ο κίνδυνος από τη λοίμωξη δεν έχει κοπάσει. Εξαπλώνεται εύκολα αερογενώς μέσω σταγονιδίων από άνθρωπο σε άνθρωπο. Πολλοί ασθενείς πεθαίνουν, αλλά οι περισσότεροι επανέρχονται χωρίς σοβαρές ή και καθόλου επιπλοκές.
«Ό,τι κι αν κάνει σήμερα ο ιός, ακόμη προσπαθεί να βρει ένα πιο “νικηφόρο” μονοπάτι», τονίζει ο Δρ. Έρικ Τόπολ, επικεφαλής του ερευνητικού ινστιτούτου Scripps στην Καλιφόρνια. Όπως επισημαίνει, ο κόσμος δεν συγκινείται πλέον από τον αριθμό των καθημερινών απωλειών, όμως η δέουσα στάση είναι αυτός ο αριθμός να θεωρηθεί ως πολύ υψηλός. Αρκεί να σκεφτούμε πως στις ΗΠΑ ο ημερήσιος αριθμός εισαγωγών σε νοσοκομεία και θανάτων, ενώ είναι χαμηλότερος από ό,τι ήταν στην κλιμάκωση των εξάρσεων, δεν έχει ακόμα πέσει στα χαμηλά που έφτασε το καλοκαίρι του 2021, πριν προκύψει η μετάλλαξη Delta.
Ανά πάσα στιγμή, ο ιός μπορεί να μεταλλαχθεί και να γίνει πιο μεταδοτικός, ικανότερος να διαπεράσει το ανσοποιητικό σύστημα – ή ακόμη και πιο θανατηφόρος. Σύμφωνα με τον Τόπολο, δεν είμαστε έτοιμοι για κάτι τέτοιο. Έχει διαβρωθεί η εμπιστοσύνη προς τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας έπειτα και από την αποχώρηση πολλών εργαζομένων σε αυτές. Πέραν αυτού, υπάρχει μια παρακαταθήκη αντίστασης σε εντολές για παραμονή στο σπίτι και εμβολιασμό.
«Μακάρι να ενωνόμασταν εναντίον του εχθρού, δηλαδή του ιού, αντί ο ένας εναντίον του άλλου», λέει χαρακτηριστικά ο Δρ. Τόπολ.
Η απάντηση της επιστημονικής κοινότητας
Υπάρχει όμως κι άλλο ένα πρίσμα για να το δούμε όλο αυτό. Οι επιστήμονες ξεκλείδωσαν τον γενετικό κώδικα του ιού και γρήγορα ανέπτυξαν εμβόλια που λειτούργησαν αξιοθαύμαστα καλά. Φτιάξαμε μαθηματικά μοντέλα, προκειμένου να προετοιμαστούμε για το χειρότερο σενάριο. Συνεχίζουμε να εποπτεύουμε πώς αλλάζει ο ιός, παρατηρώντας τα λύματα. Σύμφωνα με τον Τόμας Φρίντριχ, η πανδημία υπήρξε καταλύτης «απίστευτης επιστήμης».
Αυτά τα κατορθώματα συνθέτουν μια νέα κανονικότητα. Στο πλαίσιό της, η COVID-19 «δεν χρειάζεται να είναι η κυρίαρχη ανησυχία των ανθρώπων κι αυτό τουλάχιστον είναι μια νίκη», σχολιάζει η επίκουρη καθηγήτρια Βιοστατιστικής στο Πανεπιστήμιο Έμορι Νάταλι Ντιν.
Από την πλευρά του, ο ιολόγος του Τζονς Χόπκινς Δρ. Στιούαρτ Κάμπελ Ρέι αναφέρει πως οι παρούσες μεταλλάξεις της υποπαραλλαγής Omicron έχουν σχεδόν 100 γενετικές διαφορές από το αρχικό στέλεχοσ του κορονοϊού. Με άλλα λόγια, σχεδόν 1% του γονιδιώματος του ιού είναι διαφορετικό από το σημείο της εκκίνησής του. Πολλές από αυτές τις αλλαγές έχουν καταστήσει τον ιό μεταδοτικότερο, όμως, λόγω της ανοσίας της αγέλης, πιθανότατα τα χειρότερα είναι πίσω μας.
Ο ιολόγος της Mayo Clinic στο Ρότσεστερ της Μινεσότα Μάθιου Μπίνικερ λέει παράλληλα πως ο κόσμος βρίσκεται «σε μια πολύ διαφορετική κατάσταση σήμερα σε σχέση με το πού ήμασταν πριν τρία χρόνια, όταν υπήρχε μηδενική ανοσία στην αρχική λοίμωξη». Αυτή η μεγάλη ευαλωτότητα ανάγκασε τις αρχές να λάβουν μέτρα για την «επιπέδωση της καμπύλης». Επιχειρήσεις έκλεισαν, σχολεία έκλεισαν, γάμοι και κηδείες αναβλήθηκαν, η χρήση μάσκας και η αποφυγή του συνωστισμού έγιναν υποχρεώσεις που σε δεύτερο στάδιο αντικαταστάθηκαν από την επίδειξη πιστοποιητικών εμβολιασμού. Αυτά τα μέτρα προφύλαξης πλέον δείχνουν να ανήκουν στο παρελθόν ή είναι πολύ σπάνια.
«Είναι μάλλον απίθανο να γυρίσουμε εκεί που ήμασταν, διότι το ανοσοποιητικό μας σύστημα πλέον γνωρίζει πολύ καλά τον ιό», δηλώνει ο Ρέι, προσθέτοντας ότι οι άμυνες του ανθρώπινου οργανισμού μςα προστατεύουν «από τα χειρότερα όσων είδαμε παλιότερα».
Έλλειψη παρακολούθησης σε πραγματικό χρόνο
Την Παρασκευή το Τζονς Χόπκινς έκανε το τελευταίο update στον δωρεάν πίνακα ελέγχου του και στον χάρτη του με τον απολογισμό να βρίσκεται λίγο παραπάνω από τα 6,8 εκατομμύρια παγκοσμίως. Οι κυβερνητικές του πηγές για την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο μειώθηκαν δραστικά. Ενδεικτικό είναι ότι στις ΗΠΑ αριθμό περιστατικών και θανάτων σε ημερήσια βάση δημοσιοποιούν μόνο η Νέα Υόρκη, το Άρκανσο και το Πουέρτο Ρίκο.
«Βασιζόμαστε πάρα πολύ στα δημόσια στοιχεία, τα οποία όμως πλέον δεν υπάρχουν», δήλωσε η επικεφαλής δεδομένων του πρότζεκτ Μπεθ Μπλάουερ.
Τα αμερικανικά Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Λοιμώξεων (CDC) συνεχίζουν τη συλλογή πληροφοριών από πολιτείες, νοσοκομεία και διαγνωστικά εργαστήρια. Οι πληροφορίες αυτές έχουν να κάνουν με περιστατικά, εισαγωγές σε νοσοκομεία, θανάτους και στελέχη του κορονοϊού που ανιχνεύονται. Όμως σε πολλές περιπτώσεις πλέον τα διαθέσιμα στοιχεία είναι όλο και λιγότερα.
«Ο κόσμος περιμένει να πάρει από εμάς δεδομένα που όμως δεν θα είμαστε σε θέση να προσφέρουμε», τονίζει η διευθύντρια του CDC Δρ. Ροσέλ Ουαλένσκι.
Σε διεθνές επίπεδο, το σύστημα παρακολούθησης COVID-19 του ΠΟΥ βασίζεται στις αναφορές κάθε χώρας ξεχωριστά. Αξιωματούχοι εκφράζουν την ανησυχία τους ότι οι αριθμοί υποεκτιμούν την πραγματικότητα και έτσι δεν υπάρχει μια αληθής εικόνα.
Εδώ και πάνω από ένα χρόνο, το CDC απομακρύνεται από το μοντέλο του αριθμού των περιστατικών και των αποτελεσμάτων των εξετάσεων. Αυτό συμβαίνει εν μέρει λόγω των τεστ που γίνονται στο σπίτι και δεν καταγράφονται. Η υπηρεσία εστιάζει πλέον σε εισαγωγές σε νοσοκομεία, για τις οποίες υπάρχουν ακόμα ημερήσια στοιχεία, αν και αυτό μπορεί να αλλάξει. Επίσης, ακόμα συνεχίζεται η αναφορά των θανάτων, αν και βασίζεται πλέον λιγότερο σε ημερήσιες αναφορές και περισσότερο σε πιστοποιητικά θανάτου, τα οποία χρειάζονται ημέρες ή και εβδομάδες για να καταχωρηθούν.
Αμερικανοί αξιωματούχοι λένε πως προσαρμόζονται στις συνθήκες και προσπαθούν να διαμορφώσουν ένα σύστημα παρακολούθησης που μοιάζει περισσότερο σε εκείνο που χρησιμοποιούν τα CDC για τα περιστατικά γρίπης.
Τότε και τώρα
«Μακάρι να μπορούσαμε να γυρίσουμε στο πώς ήταν τα πράγματα πριν την COVID», λέει η 52χρονη Κέλι Φόρεστερ από τη Μινεσότα. Ο πατέρας της πέθανε από επιπλοκές της νόσου τον Μάιο του 2020. Η ίδια νόσησε τον Δεκέμβριο και κατηγορεί την παραπληροφόρηση για το ότι έχασε μια μακρά φιλία. «Τη μισώ τη νόσο. Ειλικρινά τη μισώ».
Όπως λέει, το πού θα χτυπήσει η COVID-19 είναι κάτι τυχαίο. «Δεν ξέρεις ποιος θα επιβιώσει, ποιος θα έχει μακρά COVID ή ένα απλό κρύωμα. Και μετά υπάρχουν εκείνοι που καταλήγουν στο νοσοκομείο και πεθαίνουν».
Ο 80χρονος πατέρας της Κέλι Φόρεστερ πέθανε μαζί με τη σύζυγό του, ενώ ζούσε σε γηροκομείο. Οι κόρες και οι εγγονές τους πένθησαν, κάνοντας μια ολονυχτία στον περιβάλλοντα χώρο του ιδρύματος. Η Κέλι λέει πως το πιο δύσκολο ήταν «που δεν ήμουν δίπλα του». Όμως η 24χρονη κόρη της, με αφορμή τον απολογισμό της πανδημίας, τώρα κάνει το μεταπτυχιακό της στη Δημόσια Υγεία.
«Ο πατέρας μου θα ήταν πολύ υπερήφανος για εκείνη», λέει η Κέλι Φόρεστερ. «Χαίρομαι πολύ που το πιστεύει, που θέλει να το κάνει και να βελτιώσει τις συνθήκες για όλους τους ανθρώπους».
Το «Maestro» του Χριστόφορου Παπακαλιάτη και οι συτελεστές της σειράς βραβεύτηκαν από τον Οργανισμό Η&M Heritage Museums, Athens, Paris, N.Y.
